COMMENT J'AI DÉTESTÉ LES MATHS... Un teulfilm sevenet gant : Olivier Peyon (2013). Dam, ne glot ket titl ar film-mañ gant ar pezh a zo e-barzh. Anavet em eus meur a unan hag a zo waet d'henn gweled, é krediñ kavoud e-barzh ur balzam, ur remedenn bennag douzh o c'hablusted kuzh, rag int ive, gi ive n'o doa ket karet ar matematikoù pa oant er skol. Siwazh evite, rag ema pal ar film diskoueziñ dimp tud sod gant ar matematikoù just a-walc'h ! Ha bec'h d'ar re hag a zo foll gant an teoremoù kuriuz, diaez ha kazi-dibosubl da gompren d'ar re nad int ket chalet gant ar langaj ispisial-se. Evid ur wezh ne chomin ket heb menegiñ amañ hanw un nebeud matematikourion vrudet ha heb roiñ deoc'h da gleved komz ag un nebeud naouturioù matematik hag a chomo er-maez a ma intent pell amzer c'hoazh sur a-walc'h. Evid-se em eus bountet ma fri e geriadur ar matematikoù a oa bet embannet gant Jean Marot e 2002. Jean Marot, hag a oa kelenner e skol-veur Brest, a gomz evel-mañ ag Aristote : "Ganet e 384 ha marvet e 322 kent JK. Filizofour gresian, diskibl da b-Platon. Diazezour al lojik matematik. Diforc'het en doa en un doare sklaer an naouturioù aksiom, termenadur, postulad hag hipotezenn." Evid Isaac Newton e lâr Jean Marot kement-mañ : "Ganet e 1643, marvet e 1727. Matematikour, astronomour ha fizikour saoz. Lezenn Newton an desacherezh universel. Binom Newton. Metod tostâdur Newton (metod an dañjañtenn). Eeunenn Newton ur pewarc'hostez klok : eeunenn é tremen dre boentoù-kreiz diagonaloù ar pewarc'hostez. Formulennoù Newton evid somm an n-ved galloudoù euz gwriziennoù ur gevatalenn b-polinomial". Mad. En tu arall, n'eo ket gwall hir ar pezh a vez kavet dindan hanw Albert Einstein:"Matematikour ha fizikour amerikan, alaman a orin. Priz Nobel ar Fizik e 1921. Mekanik statistik. Teorienn ar c'hwantaoù. Teorienn ar relativelezh." Nag a gemm nawazh zo daet da heul Einstein er vuhez vodern ! Ne vehe ket ar bed a-hiziw evel m'ema heb e deoriennoù hag o deus treuzfurmet an traoù. Hanw zo hiziw ne vehe ket mui gwir e deorienn kant dre gant, da skwer evid pezh a sell douzh tizh ar gouloù. Beteg bremañ e soñje an dud n'helle ket ar gouloù moned fonnaploc'h eged 300 000 km e-korf un eilenn, ur segondenn. Geo, a lâr tud arall : kavet eh eus bet ranniganoù (partikuloù mar karit) hag a yahe fonnaploc'h c'hoazh, peadra d'en em soñjal ha da glask pelloc'h. Gant ar gouiañsoù, a-benn ar fin, ne vez ket surroc'h an dud a netra : an traoù hag a ziskouez boud ar stabillañ a vez distabillaet d'o zro ive. Euruzamant eh eus un esperañs matematik ! Diaez e vehe din esplegañ deoc'h petra eo resiz, mez komzet e vez ag esperañs matematik ur variantenn dargouezheg real diskret X. Siwazh n'omp ket sur boud sovet c'hoazh mar chomomp bourdet gant ar c'hwadratur ! Liammet eo ar c'hwadratur gant "jedadur ur gorread pe un integralenn". Klevet ho peus komz a g-kwadratur ar c'helc'h kredabl, ar pezh a zo "tresañ, gant ar reolenn hag ar c'hompas, ur c'harrez hag en deus ar memez gorread hag ur c'helc'h roet." Ya, mez marse e ouiit ive e oa bet "prouet dibosupted kwadratur ar c'helc'h gant Lindemann e 1882" ! A !... Evel-se eh a ar bed war-raog : heb ar vatematikourion ne drohe ket evel ma ra. Ya, tud zo hag a zo toemm-braz douzh ar langaj drol-se e oa bet rekiz dezhe henn deskiñ evid kompren ar bed hag henn diskrivañ. N'eo ket koll amzer tostaad douzh an dud-se, amzer ar film-mañ d'an nebeutañ. E-mod-se e komprenoc'h petra a dalv selled douzh un neudenn mel blod é kouezhel war un tapis-ruilh. Me n'em behe gwelet nemed mel é kouezhel. Mez unan ag an dud drol-sen en doa gwelet un dra arall, gras d'ar yezh a gomze ha na gomzan ket me. Domaj evidin. Ya, perag ne vourren ket deskiñ ar matematikoù ? Lârit din... Jean-Claude Le Ruyet.20140130a.