SIN-150109-INTERSTELLAR.docx INTERSTELLAR Ur film sevenet gant : Christopher Nolan (2014). Gant : Matthew McConaughey, Ann Hathaway, Michael Caine (2e49). Er film-mañ en deus klasket Christopher Nolan chomel tost douzh ar wirionez c'houiañsel degemeret hiziw gant an darn vuiañ ag ar skiantourion. Ne oa ket pal Eric Besson gant e film Lucy am boa komzet anezhañ amañ. Klasket en deus Nolan chomel tost douzh ar skiant enta, ha n'eo ket daet da benn a beb tra, gant ar stank ma chom ar misterioù da doullañ c'hoazh evid dizoloiñ sifr kuzh an ollved. Savet eo bet steuñvenn ar film war an ide a zo é sevel e-touesk an dud : mar ne gavomp ket an tu da freniñ disurzhioù an hinad (ar c'hlimad), ha dreist-oll kresk e wrez, ne vo ket pell amzer e-raog ma tay an douar da voud, n'eo ket kén ur baradoez, mez un ifern da vad, hag evid an oll. Diouver a zour e lec'hoù zo, re a zour e tachadoù arall, katastrofoù a beb sort. Diaez eo dimp lonkañ ar pezh a lâr ar GIEC dimp (ar GIEC, da lâred eo ar group skiantourion etrebroâdel hag a studi kemmoù an hinad) ; ya, diaez dimp henn lonkañ, ken direnkuz evid hon buhez pemdezieg ema ar pezh a lâront. Ha nawazh, war washaad eh an traoù c'hoazh, rag n'hell ket ar gouarnamantoù en em akordiñ war ur politikerezh gwaskuz ha paduz a-walc'h. Ken berr, e-keñver ar badusted a c'houlenno ar stourm nevez-se, dic'hortoz-kàer, koulz lâred, rag n'eus ket 'med un tregont vloaz so bennag e komañsed komz siriuz ag an afer (er bloazioù 1960 an douetañsoù kentañ, me 'gred), ya, ken berr e vez karg ar re a zo e penn hon stadoù ma o dez aon a c'houlenn strivoù diaez gant o sitoaianed, pa ne vez ket o sujidi, rag oll emaint é klask boud dilennnet gante ar wezh kentañ c'hoazh. Neuze e krog ar film dre ziskoueziñ dimp un douar klañv braz : maizegi é loskiñ, koumoulennoù-traezh hañval fasibl douzh ur wagenn tsunami é c'holoiñ ar vro a dermen da dermen, tre evel ar re a voug bro China hiziw an deiz. Ha, da-heul, ar loened é kreviñ gant an tommder hag ar sec'hor, hag an dud éc'h achap par ma c'hellont, evel-just. Da venn eh aont ? Den ne oui. D'ar c'hêrioù braz, marse. Mez piw a vago an dud tolpet enne? Emberr e tizoloimp en-dro rol pouezuz meurbed ar labourerion-douar, ken disprizet nawazh gant an dud a gêr en o vaended : troc'herion-buzhug, chaokerion-patat, chaokerion-plouz, tourc'hellerion-douar, "peizanted" en ur ger, gant an dizmegañs staget douzh ar ger-se. Neuze, evid tud zo hag a soñj n'eus netra vad da c'hortoz ag ar blanedenn-mañ kén, ema mall braz moned da weled pelloc'h en egor mar n'hellehe ket ur blanedenn arall damhañval douzh hon heni, degemer an denelezh, pe ur lod anezhi d'an nebeutañ. Marse ho peus klevet lâred e vez dizoloet bremañ muioc'h-mui ag ezplanedennoù, da lâred eo planedennoù er-maez a sistem an heol, na re dost na re bell a-zoc'h o steredenn. Miliardoù anezhe a vehe, mez ar chañs da gavoud unan hag aez ar vuhez warni evel war an douar a vehe kazi null, evid skiantourion zo. Ouzhpenn-se, a pa vehe kavet unan a-feson, marse e vehe ken pell en egor, mil vloaz gant tizh ar gouloù evid moned betegzi, pe kant mil, pe muioc'h c'hoazh, ya, aze e vehe lamet gant ar paourkezh Jozeb e ziwezhañ esper da guitaad e di-krampouezh. Mez kit da ouied ! An teorïennoù pe an damkaniezhoù gouiañsel, re Einstein, hag a dalv c'hoazh na boud eh eus mankoù enne, o doa lakaet e oa kromm ar spas-amzer, ha n'eo ket plad. Rolletit ur follenn-baper a-sort ma vo tost bord ar lein douzh bord an diaz. Aez eo kompren e c'hell boud kalz tostoc'h eged ma kredemp ur poent lakaet war bord ar lein douzh ur poent arall war bord an diaz en ur spas kromm eged en ur spas plad. Hag ouzhpenn kement-se, waet an teorïennoù beteg ijinañ evel toulloù-preñved er spas a zo etre an daou vord-se, ha moian d'an egornaoted moned gante evid en em gavoud fonnabl hag aez a-walc'h en ur bed dibosubl da dizhoud en ur feson arall. Evel-just e c'hoari ar film gant traoù kuriuz ar relativelezh ha re kuriusoc'h c'hoazh an deorïenn gwanteg, heni Planck. Mez a-benn ar fin, e chom un aters ganimp : ha dober hor bo a guitaad Gaia an Douar ? Hag amzer a-walc'h a chom dimp da gavoud an tu d'henn ober e-korf ur prantad a c'hell boud berroc'h eged ma kredomp ? Ha ne vehe ket ar gwellañ tra stagañ diouzhtu gant ar labour, evid gwarantiñ hon planedenn gwell eged ma hon eus graet beteg bremañ ha gwell eged mar groomp c'hoazh hiziw, difoutre-kàer pe diemskiant a-grenn ? Gwelet e vo a-benn achuamant ar bloaz-mañ, pa'n em dolpo e Pariz pennoù "braz" ar bed, pe bec'h a vo war hon boutonoù, evel ma lâr ma mamm. Boutonoù ar re yaouankañ ahanimp muioc'h c'hoazh. Rag o stourm meur e vo, tro-dro d'an Douar, evid henn gouarn bevaduz. Na dreistordinel, nag eskatologel, ne ouian ket pesort ger ober gantañ, evid komz ag an amzerioù a-vremañ, ag an amzerioù é toned ! Ur momant entanuz... Jean-Claude Le Ruyet.20150109b.103D.SIN-150109-INTERSTELLAR.docx INTERSTELLAR Ur film sevenet gant : Christopher Nolan (2014). Gant : Matthew McConaughey, Ann Hathaway, Michael Caine (2e49). Er film-mañ en deus klasket Christopher Nolan chomel tost douzh ar wirionez c'houiañsel degemeret hiziw gant an darn vuiañ ag ar skiantourion. Ne oa ket pal Eric Besson gant e film Lucy am boa komzet anezhañ amañ. Klasket en deus Nolan chomel tost douzh ar skiant enta, ha n'eo ket daet da benn a beb tra, gant ar stank ma chom ar misterioù da doullañ c'hoazh evid dizoloiñ sifr kuzh an ollved. Savet eo bet steuñvenn ar film war an ide a zo é sevel e-touesk an dud : mar ne gavomp ket an tu da freniñ disurzhioù an hinad (ar c'hlimad), ha dreist-oll kresk e wrez, ne vo ket pell amzer e-raog ma tay an douar da voud, n'eo ket kén ur baradoez, mez un ifern da vad, hag evid an oll. Diouver a zour e lec'hoù zo, re a zour e tachadoù arall, katastrofoù a beb sort. Diaez eo dimp lonkañ ar pezh a lâr ar GIEC dimp (ar GIEC, da lâred eo ar group skiantourion etrebroâdel hag a studi kemmoù an hinad) ; ya, diaez dimp henn lonkañ, ken direnkuz evid hon buhez pemdezieg ema ar pezh a lâront. Ha nawazh, war washaad eh an traoù c'hoazh, rag n'hell ket ar gouarnamantoù en em akordiñ war ur politikerezh gwaskuz ha paduz a-walc'h. Ken berr, e-keñver ar badusted a c'houlenno ar stourm nevez-se, dic'hortoz-kàer, koulz lâred, rag n'eus ket 'med un tregont vloaz so bennag e komañsed komz siriuz ag an afer (er bloazioù 1960 an douetañsoù kentañ, me 'gred), ya, ken berr e vez karg ar re a zo e penn hon stadoù ma o dez aon a c'houlenn strivoù diaez gant o sitoaianed, pa ne vez ket o sujidi, rag oll emaint é klask boud dilennnet gante ar wezh kentañ c'hoazh. Neuze e krog ar film dre ziskoueziñ dimp un douar klañv braz : maizegi é loskiñ, koumoulennoù-traezh hañval fasibl douzh ur wagenn tsunami é c'holoiñ ar vro a dermen da dermen, tre evel ar re a voug bro China hiziw an deiz. Ha, da-heul, ar loened é kreviñ gant an tommder hag ar sec'hor, hag an dud éc'h achap par ma c'hellont, evel-just. Da venn eh aont ? Den ne oui. D'ar c'hêrioù braz, marse. Mez piw a vago an dud tolpet enne? Emberr e tizoloimp en-dro rol pouezuz meurbed ar labourerion-douar, ken disprizet nawazh gant an dud a gêr en o vaended : troc'herion-buzhug, chaokerion-patat, chaokerion-plouz, tourc'hellerion-douar, "peizanted" en ur ger, gant an dizmegañs staget douzh ar ger-se. Neuze, evid tud zo hag a soñj n'eus netra vad da c'hortoz ag ar blanedenn-mañ kén, ema mall braz moned da weled pelloc'h en egor mar n'hellehe ket ur blanedenn arall damhañval douzh hon heni, degemer an denelezh, pe ur lod anezhi d'an nebeutañ. Marse ho peus klevet lâred e vez dizoloet bremañ muioc'h-mui ag ezplanedennoù, da lâred eo planedennoù er-maez a sistem an heol, na re dost na re bell a-zoc'h o steredenn. Miliardoù anezhe a vehe, mez ar chañs da gavoud unan hag aez ar vuhez warni evel war an douar a vehe kazi null, evid skiantourion zo. Ouzhpenn-se, a pa vehe kavet unan a-feson, marse e vehe ken pell en egor, mil vloaz gant tizh ar gouloù evid moned betegzi, pe kant mil, pe muioc'h c'hoazh, ya, aze e vehe lamet gant ar paourkezh Jozeb e ziwezhañ esper da guitaad e di-krampouezh. Mez kit da ouied ! An teorïennoù pe an damkaniezhoù gouiañsel, re Einstein, hag a dalv c'hoazh na boud eh eus mankoù enne, o doa lakaet e oa kromm ar spas-amzer, ha n'eo ket plad. Rolletit ur follenn-baper a-sort ma vo tost bord ar lein douzh bord an diaz. Aez eo kompren e c'hell boud kalz tostoc'h eged ma kredemp ur poent lakaet war bord ar lein douzh ur poent arall war bord an diaz en ur spas kromm eged en ur spas plad. Hag ouzhpenn kement-se, waet an teorïennoù beteg ijinañ evel toulloù-preñved er spas a zo etre an daou vord-se, ha moian d'an egornaoted moned gante evid en em gavoud fonnabl hag aez a-walc'h en ur bed dibosubl da dizhoud en ur feson arall. Evel-just e c'hoari ar film gant traoù kuriuz ar relativelezh ha re kuriusoc'h c'hoazh an deorïenn gwanteg, heni Planck. Mez a-benn ar fin, e chom un aters ganimp : ha dober hor bo a guitaad Gaia an Douar ? Hag amzer a-walc'h a chom dimp da gavoud an tu d'henn ober e-korf ur prantad a c'hell boud berroc'h eged ma kredomp ? Ha ne vehe ket ar gwellañ tra stagañ diouzhtu gant ar labour, evid gwarantiñ hon planedenn gwell eged ma hon eus graet beteg bremañ ha gwell eged mar groomp c'hoazh hiziw, difoutre-kàer pe diemskiant a-grenn ? Gwelet e vo a-benn achuamant ar bloaz-mañ, pa'n em dolpo e Pariz pennoù "braz" ar bed, pe bec'h a vo war hon boutonoù, evel ma lâr ma mamm. Boutonoù ar re yaouankañ ahanimp muioc'h c'hoazh. Rag o stourm meur e vo, tro-dro d'an Douar, evid henn gouarn bevaduz. Na dreistordinel, nag eskatologel, ne ouian ket pesort ger ober gantañ, evid komz ag an amzerioù a-vremañ, ag an amzerioù é toned ! Ur momant entanuz... Jean-Claude Le Ruyet.20150109b.103D.