SIN-140801-JIMMY'S HALL.docx JIMMY'S HALL Ur film sevenet gant : Ken Loach (2014). Gant : Barry Ward, Simone Kirby, Andrew Scott. Iwerzhon, an Irland : kalonoù ar Vretoned n'hellont ket boud diseblant douzh ar pezh a denn douzh ar vro-se, douzh an enezenn-se, ken pell ha ken tost war-un dro avamañ. Istoer un den bet kaset kuit ag e vro a-gaoz ma en doa kemeret perzh e stourm Iwerzhoniz eneb d'ar Saozon da dermen an Dispac'h eno, er bloazioù 1919-1921. Waet e oa da New-York deg vloaz pad, ha daet en-dro, e 1932. Daet da weled e vamm, daet da weled e vro, daet da labourad douar an dachenn-familh e kontelezh Leitrim. Ur gontelezh vihan eo, un tregont mil a dud hiziw eno, nepell a Nord-Iwerzhon, nepell a Sligo. Ha c'hoant d'an den, Jimmy Gralton, lakaad e genvroidi da anavoud ar pezh en doa bet tro d'anavoud du-hont, en Amerik : ar muzik nevez, ar jazz hag an dañsoù ha yae da-heul. Ha kentizh daet en-dro, setu yaouankizoù ar c'hornad é c'houlenn gantañ digoriñ en-dro ar sal lec'h ma taent da zañsal e-raog. Da zañsal, mez pas hebkén : da studial ive, da zeskiñ lenn, da zeskiñ muzikad, da zeskiñ kanal ha m'oar-me c'hoazh. Ur gwir batronaj, mez ur patronaj laik, rag distag a-zoc'h an Iliz. Ha ne oa ket Jimmy Gralton komunist un tamm ? Geo sur a-walc'h, peogwir e oa un den tomm douzh ar justis ha douzh droedoù an dud. Arsa, aze e oa trawalc'h evid lakaad sevel enebtañ hag eneb d'ar re o doa c'hoant d'henn harpañ ar re a zalc'he ar vro dindan o beli : an noblañsed hag an Iliz. Interesuz eo marse komz ag ar momant-se a istor Iwerzhon, pe kentoc'h ag an degvloazadoù e-raog, evid kompren penaoz e oa daet Iwerzhon da voud emren. Rag ne oa ket emren Iwerzhon a-c'houde 1800, pa oa bet sinet The Act of Union gant Parlamant Dullen ha Breizh-Veur. Adal neuze e oa daet Iwerzhon da voud ur lod a Vreizh-Veur, evel Bro-Skos pe Bro-Gembre. Mez ne oa ket bet gant kousantamant an oll, ha daou vloaz goude e oa bet arsailhet kastell Dullen gant tud e kounnar. Ar pezh a lakaas an traoù da dreñkañ marse ' voe stad an ekonomiezh er vro er bloazioù 1845 ha 1847 : kollet e oa bet eost an aval'douar, magadur kentañ Iwerzhoniz. Lod a lâr e oa marvet ur milion a dud ha divroet daou vilion arall, dreist-oll d'an Amerik. Adal neuze en doa kreskaet ar malis eneb d'ar Saozon. Un emsavadeg a oa bet e 1848 ha deg vloaz goude, e 1858, e oa bet savet an IRB e Dullen hag e New-York, an IRB, dle. Irish Republikan Brotherhood, e brezhoneg ar vBreudiezh Republikan a Vro Iwerzhon. Goude-se, hag e-pad un tri-ugent vloaz bennag, e klaskas Iwerzhoniz kaoud ur statud gwelloc'h evid o bro. Mez en aner. A-benn ar fin e tiskouez an traoù moned gwell, mez gant ar brezel 14 e oa bet ampellaet an emglew hetet. Neuze, e 1913 e oa bet savet diw arme : heni an Ulster Volunteer Force (eneb d'an emglew) hag an Irish Volunteers (Republikaned). Da Lun Fask 1916 e savas lod ag an dud eneb d'ar Saozon ha d'o mignoned er vro. Mez c'hwitet e oa bet an taol ha chomet e oa Breizh-Veur mestr war an dachenn. Didruez e oa bet ar c'hastizamant : 5000 den toullbac'het ha tost da gant den kondaonet d'ar marw. Mez adal an deiz-se nawazh e chañchas sav-boent ar bobl ha pa ne oant ket tre akord gant an dispac'herion da gomañs e taas o c'halonoù da voud tommoc'h goude-se douzh ar Republikaned pe ar vroadelourion bodet er Sin Féin. Adal neuze ne oa ket mui lezennigoù a c'houlenne an dud gant Breizh-Veur mez dizepantiz krenn-ha-krak. Pa n'hell ket ar re a vez e-karg ag aferioù ar vro da weled pell un tammig ha prientiñ an dazont war ar stern e sav, gant ar bobl, ha kreñvoc'h c'hoazh liez, an c'hoant da zoned da benn ag he hunvre, kousto pe gousto. Setu ar pezh a zegouezhas en Iwerzhon adal 1919, beteg an dizepantiz tapet e 1921. Mez chomet eo rannet an enezenn e daou damm a-c'houde. Un deg vloaz bennag goude an dizepantiz enta e taolenn Ken Loach Iwerzhon gant ar film-mañ. Gweled a raomp ne oa ket ar vro e peuc'h c'hoazh, gweled a raomp ne oa ket an Dispac'herion prest d'en em zizober a levezon an Iliz. Ne chañch ket biskoazh an traoù en un taol. Amzer a rank kaoud empenn an den evid lonkañ an ideioù nevez, ha zokén an dañsoù nevez, dreist-oll mard int bet savet gant Afrikaned an Amerik. Euruzamant eh eus bet graet pazennoù gant an denelezh a-c'houde... pazennoù war-raog. Jean-Claude Le Ruyet.20140801b.85C.