MAIS QU'EST-CE QU'ON A FAIT AU BON DIEU ? Ur film sevenet gant : Philippe de Chauveron (2014). Gant : Christian Clavier, Chantal Lauby, Ari Abittan, Élodie Fontan, Frédéric Chau... War a seblant e chomo ar film-mañ evel ur sort Bienvenue chez les Ch'tis, ha gant Christian Clavier e soñjo meur a unan er film Les visiteurs ive marse, rag redeg a ra an dud d'ar salioù teñwel d'henn gweled. Ur sujed a-vremañ eo. E-raog e veve an dud en o c'harterioù, en o broigoù lakaomp. Moned a raent da glask o friedoù er gêriadenn dostañ, lakaomp er vourc'h arall, deg kilometr pelloc'h. Bremañ gant ar bedeladur, ar globalizadur, n'eo ket ur sort. Doned a ra liw d'ar familhoù. Er film-mañ da skwer e timez peder merc'h ur familh enorabl, katolik ha rac'h a gêr Chinon, gant paotred daet a vaez-vro : an Aljeri, Izrael, ar Chin, ar Senegal. Na c'hoarzhit ket, n'eo ket dibosubl : anavoud a ran-me an dra-se, hag a-dost ! Ha c'hoazh e komzont oll galleg er film, ar pezh na vez ket gwelet ataw. Anavoud a ran ur familh lec'h ma komz an daou bried amerikaneg etreze, pa gomz ar vamm japaneg d'he c'hrouadur hag an tad galleg da hennañ. Er-maez e komz an dud tchekeg, ha tud ar vamm a gomz chinaeg. Ne gredan ket lâred e komz tad-kozh ar paour-kaezh krouadur brezhoneg dezhañ. Mez ar paour-kaezh krouadur ne ziskouez ket boud chalet gant dañs a-ront ar gerioù en-dro dezhañ. E-mod-se ema. Ar vugale n'o deus ket aon ag ar yezhoù dishañval. N'eus ket 'med ar Frañsizion hag ar Saozon, a lârer, a zo spontidig gant an dra-se, peogwir ne gomzont nemed ur yezh en o bro. Er Frañs ema evel-se a-c'houde ma o doa divizet ar gouarnamantoù distruj ar yezhoù bihan e-pad an Dispac'h ha goude, gant ar skol ha toud, beteg hiziw. Daet int tost da benn ag o c'hoant sod, daw eo henn lâred, ken bihan eo niver ar vugale er c'hlasoù diwyezheg, ken bihan eo niver ar grennarded hag a gomz brezhoneg hiziw, pe okitaneg, pe euskareg. Ni zo-ni amañ, chelaouerion Radio Bro-Gwened, é klask talañ douzh an dra-se, mez mizer hon eus, n'eo ket gwir ? Na gollomp ket kalon ur sort, rag plijadur hon eus gant ar beurton. Gouest omp da gomz a ne vern petra, gouest omp da vevañ hiziw an deiz e brezhoneg c'hoazh. Ar pezh a garehemp sur a-walc'h a vehe gweled muioc'h a dud éc'h ober eveldimp, rag er-maez ag ar metoù brezhoneger, da lâred eo er-maez ag an tachadoù lec'h ma vimp sur da gavoud kompered ha komered é komz n'eo ket yezh Molière hebkén mez heni Loeiz Herriaou, Anjela Duval pe Tangi Malmanch, e vo red dimp kavoud repu er levroù pe e-tal ar radio, da beb an amzer. Hon kempredidi, ar Vretoned a-hiziw, ned int ket trechalet gant ar brezhoneg. Koutant e vehent da weled ar yezh sovet, ya, mez pas re gante, re ziaez eo en em lakaad en-dro d'henn deskiñ, a soñjont-gi. Soviñ ar beurton ya, adal ma vo graet ar strivoù gant ar re arall... A, ya, sañset e oan komz deoc'h ag ar film Mais qu'est-ce qu'on a fait au bon Dieu ? Ya, beñ just a-walc'h, petra hon eus graet d'an Aotrou Doue evid koll hon yezh kement-se ? Ma, n'eo ket sujed ar film-mañ, mez kit d'henn gweled, c'hoarzhed a reoc'h. Traoù limit a gavor e-barzh (da skwer ar person é selled douzh e urzhiataer e-pad kofes ha traoù evel-se), mez diskoueziñ a ra ar pezh a zegouezh e familhoù zo hiziw an deiz. Ha muioc'h-mui e vo evel-se kredabl. Ha perag pas ? War ar memez bag omp, é roulad en ollved, é roulad en egoroù divent, etre ar galaksïoù. Ne ouiomp ket c'hoazh mard omp hon-hunan-penn en egor dilimit-se. Marse ya, marse pas. Mez war ar memez bag omp, sur eo an dra-se, ha droed zo d'ar re a zo er strad da grapiñ war ar pont ive. Ha pandeogwir ema dall ar garantez, evel ma ouiit, ned dalv ket ar boan boud chalet gweled familhoù liezliw ha liezyezh bremañ. Liw hon amzer eo, ha ne gavan ket-me vil ar liw-se... Jean-Claude Le Ruyet.20140516c.74C.