FESTIVAL LATINO AN ALRAE 2013 Hiziw ne gomzin ket deoc'h ag ur film resiz mez ag ur festival-sinema, ur festival bihan mez interesuz : heni ar sinema latino hag a vez savet en Alrae bremañ a-c'houde 2012. N'omp ket kustum da weled filmoù sud-amerikan, re an nord ne lâran ket. Tro am eus bet da weled tri ag ar filmoù prezantet e sinema Les Arcades en Alrae, ha n'eo ket heni ebed ag an tri-se ema bet roet ar maout dezhañ gant ar juri. Ar film enoret-mañ, Wakolda e ditl, zo bet sevenet e 2013 gant ur plac'h yaouank, Lucia Puenzo. Kontiñ a ra istoer ur fizikour alaman hag en doa graet anaoudegezh, e 1960, gant ur familh a Vro-Arc'hantina. Divizet he doa tud ar familh-se digoriñ kamproù-ostizion. Ha setu an den-se daet da voud an heni kentañ ag o fratiked. Ne ouie ket ar familh-se e oa an den unan a dorfedourion vrasañ e amzer, pa oa ezel d'ar strollad nazi en Alamagn. En tri film am eus bet-me tro da weled ne oa nemed traoù stard ha kaled, tàerded e-keñver an dud. Merket eo istor Amerika ar Sud gant distabilded ar gevredigezh ha distabilded ar galloud politikel. Tremen a ra an traoù ag un dispac'h d'an arall, ha ne vez ket respetet gwall liez nag an demokratelezh na droedoù mab-den. E-touesk an tri film-se e venegin daou amañ. Da gentañ heni Jorge Reyes, Avenue des Amériques, ur film hag a zispleg dimp en-dro penaoz e oa bet diskaret gouarnamant Salvador Allende gant an Amerikaned dre ar CIA. Klevet o deus ar re goshañ ahanimp kredabl komz ag an darvoudoù-se, degouezhet er bloaz 1973. Daet e oa Salvador Allende da voud prezidant ar Chili ha kroget en doa da roiñ d'ar bobl ar pezh a oa dezhi, da skwer ur lod ag an argant a veze làeret, koulz lâred, gant kevredadoù liezvroadel ar c'houevr (multinationales du cuivre), rag m'ema ar c'houevr pinvidigezh vrasañ ar Chili. Siwazh, n'hell ket ur vro vihan moned he-hunan eneb d'ar c'hevredadoù liezvroadel, ha ne oa ket bet pell an dud-se da chom heb prenañ ar c'houevr d'ar Chili kén, ha divlank-kàer en em gavas ar vro hebdale. Goude trubuilhoù aozet gant ar CIA ha gant tu dehoù ar vro, dreist-oll e-kreiz an arme, ne vanke ket mui nemed un taol-strap, un taol-stad, evid bombardiñ palez ar republik ha kas Allende d'ar marw. Pinochet an heni a oa daet d'e heul, ne oa ket evid boud tener gant ar re o doa kredet e gouarnamant ar bobl, evel ma ouiomp. Jorge Reyes, daet da brezantiñ e film, zo chomet persona non grata en e vro, hag e Frañs e vew a-c'houde 1975, bloaz ma oa bet sevenet e film. An eil film, La jaula de oro, da lâred eo Ar gawidell aour, a ziskouez pesort hent a rank heuliañ ar re o deus c'hoant da guitaad mizer o bro evid moned d'an Amerik, da lâred eo er Stadoù-Unanet. P'hon eus oll en hor speredoù ar pezh a zo degouezhet e-kostez Lampeduza, tostoc'h douzhimp enta, e c'hellomp kompren, pa welomp film Diego Quemada Diez, petra a vroud an dud-se, ha gi yaouank d'ar liesañ, da guitaad o bro, kousto pe gousto, daoust da zañjerioù an hent. Amañ e oant pewar war renk da gomañs, c'hoant dezhe achap : tri faotr hag ur plac'h, tro-dro da bemzeg-c'hwezeg vloaz peb unan anezhe. Unan, a-benn ar fin, nen deus ket kredet moned kuit. Waet kuit neuze an tri arall, hebtañ. A-benn ar fin ne vo nemed unan hag a c'hello arru douzh troad ar banniel steredennet. Kollet ar re arall en hent, làeret ar plac'h gant pirated ar Meksik, ha lazhet Indian ar skipailh gant ur soudard amerikan, tennet warnañ gant e fuzuilhenn-lunedeg, tre evel ur gonifl. Ya, arruet en Amerik, e-hunan, karget a netaad ur lazhti braz, a serriñ an tammoù kig ha druzoni kouezhet edan ar machinioù. Ya, arrru en ur gawidell aour evel-se, dindan ar risk a goll o buhez, n'eo ket a-benn àrchoazh e vo talet douzh an dud-se a zoned beteg ar broioù pinvidig, ha n'eo ket ar murioù, par da vagoer veur ar Chin a barray doute a zoned. Pa c'hello an dud bevañ gant dînded en o bro e vo dishañval an traoù. Mez piw en deus c'hoant d'o harpañ da dizhoud ar pal-se ? Neuze, memestra, gant filmoù a-sort-se, plijadur er salioù teñwel ha deskamant ive, ha preder ouzhpenn. Joa deoc'h ataw... Jean-Claude Le Ruyet.20131010b.