SIN-150220-LOIN DES HOMMES.docx LOIN DES HOMMES Ur film sevenet gant : David Oelhoffen (2014). Gant : Viggo Mortensen, Reda Kateb, Djemel Barek (1e41). Pell a-zoc'h an denion hag o follentezioù : setu kredabl sinifiañs titl galleg ar film-mañ, savet diwar un danevell bet skrivet gant Albert Camus ha tennet ag e levr L'Exil et le Royaume. N'eo ket ar wezh kentañ e vez roet dimp da c'hortoz ma heulio an istoer kenniget dimp ur linenn eeun, ag ur lec'h bennag d'ur lec'h arall. Adal un alf bennag e vez buket, e vez bizet ur pal bennag, ha diskoueziñ a ra an traoù boud sklaer, tre evel en ur redadeg war 100m da skwer : red eo d'an den ober e seizh gwellañ evid touchiñ ar c'hentañ d'ar linenn-bal. Mez a-benn ar fin, gant troioù-kamm ar vuhez e tiskouez ar linenn-se boud gwall luziet, gant an darvoudoù dic'hortoz a za da chañch meur a dra , meur a soñj, meur a suradenn. Ag an Aljeri e komz ar film, e 1954, d'ar momed ma oa an traoù dindan trenkañ ha tremen ag ar peuc'h d'ar brezel. Ar peuc'h-sen a oa heni an trevadenniñ, heni ar c'holonializm, da lâred eo ur peuc'h dindan ar wask. Mez ne vourr ket ar waskidi chomel edan ar wask, nemed sod e vehent. Na zisoñjomp ket he doa graet ar Frañs traoù divalaw kenañ en Aljeri goude ar brezel. Aljerianiz a oa daet da roiñ dorn d'ar Frañsizion da dapoud o frankiz en-dro pa oa bet làeret honnañ gant an Alamanted. Ha tapet he frankiz gant ar Frañs e 1945, setu ma vir honnañ douzh ar bobl aljerian a c'houlenn he heni d'he zro. Ha da-heul setu lazhadegoù Sétif e 1945. Petra ' faot deoc'h, abred pe ziwezhad o dez an dud fallagr un eost diwar o had ! Gelliñ a raomp en em c'houlenn penaoz e sant an dud ema an traoù é troiñ da fall er bed en-dro dezhe. Penaoz e sante tud 1914 ha re 1939 an avel é wezhañ fallvlaz ar brezel warne ? Penaoz e santomp-ni an traoù a zo é c'horiñ e-kostez Donietsk da skwer, hiziw ? Diaez eo gouied gant pesort hent e krogo an istor, p'en em gav an istor gant ur fourchenn. Moned a-gleiz, pe moned a-zehoù ? Ur film braw eo hennañ war respontegezh mab-den dirag e donkad. Setu ur skolaer (Viggo Mortensen) é kas e labour deskiñ lenn da vugale peizanted an Adlas, e-kreiz an Aljeri. Gwir eo e tesk dezhe patromoù ar vamm-vro : ar Frañs, hag he stêrioù braz, Liger, Roen,... Mez deskiñ a ra ar vugale lenn (galleg d'an nebeutañ). Ha setu ma vez goulennet gant ar mestr dilezel e skol daou pe dri deiz evid kas ur muntrer (Reda Kateb) beteg ar jañdarmdi un devezh-kerzhed a-vaze. Rac'hwiz da gentañ, evel-just, rag n'eo ket ur skolaer ur jañdarm. Mez troiñ a ra an ambiañs da fall er c'hornad, daet nervuz an "treid du" (ar Pieds Noirs) diouzh un tu ha nervuz Aljerianiz ive : gwell e oa moned kuit enta ha kas an den du-hont, an den hag a oa é klask moned du-se, ouzhpenn-se ! Rag gwell e oa gantañ boud barnet gant justis ar Frañs eged gant heni e vro. Perag ? A-gaoz d'an "diya". Ha petra eo an "diya" ? Lezenn ar vro diazezet war ar C'horan : pa lazh unan bennag un den arall e rank familh hennañ venjiñ an torfed. Pe dre lazhañ ar muntrer, pe dre c'houlenn priz ar gwad gant e familh. Pa n'hell ket ar familh paeañ ne chom nemed lazhañ ar muntrer. Mez degas a ra peb muntr ur muntr arall. Ha diouennet, dibennet e vez familhoù zo a-gaoz d'an "diya". An den amañ, lazhet e genderw gantañ a-gaoz ma'n doa làeret e eostad greun, ne oa ket e familh evid paean priz ar gwad. Da voud lazhet e oa neuze. Mez, da-heul, evid henn veñjiñ-eñv ne chome nemed e vreur, re vihan c'hoazh. Penaoz ober ? Goulenn gant justis ar Fransizion, ur justis na veze ket tener naket, henn barnañ-eñv, tra kén evid ma ne vehe ket mellet e vreur d'e istoer ! Gant skeudennoù berr mez efeduz e tiskouez ar film mod-ober arme ar Frañs en Aljeri. Traoù gouiet dimp dija, tamm pe damm. Didruez e oa gant ar fellagahed tapet : lazhet e vezent na boud en em rentent dizarm. Muntr-brezel, sañset. Ar letanant Garreg, ur Breton, a lâr heb krenañ : "Lâret eh eus bet din netaad ar c'hornad heb gouarn prizoniad ebed, hag henn ober a ran !" Sentiñ douzh an urzhioù. Zokén er brezel nawazh eh eus lezennoù. Piw o anav ? Koustiañs peb unan a chom neuze, mez piw zo prest da sentiñ douzh e heni e sort darvoudoù ? Pell a-zoc'h an denion ? Ha moian zo boud pell a-zoc'h an denion war an douar-mañ ? Ar c'hontrel eo : red eo ober gant an dud arall, tre beteg en dezerzh. Ur film kreñv eo, a-zivoud ar choaz a chom gant an den, ataw, da beb termen, evid e frankiz : moned gant e hent a-gleiz, pe moned a-zehoù. Jean-Claude Le Ruyet.20150220c.109D.SIN-150220-LOIN DES HOMMES.docx LOIN DES HOMMES Ur film sevenet gant : David Oelhoffen (2014). Gant : Viggo Mortensen, Reda Kateb, Djemel Barek (1e41). Pell a-zoc'h an denion hag o follentezioù : setu kredabl sinifiañs titl galleg ar film-mañ, savet diwar un danevell bet skrivet gant Albert Camus ha tennet ag e levr L'Exil et le Royaume. N'eo ket ar wezh kentañ e vez roet dimp da c'hortoz ma heulio an istoer kenniget dimp ur linenn eeun, ag ur lec'h bennag d'ur lec'h arall. Adal un alf bennag e vez buket, e vez bizet ur pal bennag, ha diskoueziñ a ra an traoù boud sklaer, tre evel en ur redadeg war 100m da skwer : red eo d'an den ober e seizh gwellañ evid touchiñ ar c'hentañ d'ar linenn-bal. Mez a-benn ar fin, gant troioù-kamm ar vuhez e tiskouez ar linenn-se boud gwall luziet, gant an darvoudoù dic'hortoz a za da chañch meur a dra , meur a soñj, meur a suradenn. Ag an Aljeri e komz ar film, e 1954, d'ar momed ma oa an traoù dindan trenkañ ha tremen ag ar peuc'h d'ar brezel. Ar peuc'h-sen a oa heni an trevadenniñ, heni ar c'holonializm, da lâred eo ur peuc'h dindan ar wask. Mez ne vourr ket ar waskidi chomel edan ar wask, nemed sod e vehent. Na zisoñjomp ket he doa graet ar Frañs traoù divalaw kenañ en Aljeri goude ar brezel. Aljerianiz a oa daet da roiñ dorn d'ar Frañsizion da dapoud o frankiz en-dro pa oa bet làeret honnañ gant an Alamanted. Ha tapet he frankiz gant ar Frañs e 1945, setu ma vir honnañ douzh ar bobl aljerian a c'houlenn he heni d'he zro. Ha da-heul setu lazhadegoù Sétif e 1945. Petra ' faot deoc'h, abred pe ziwezhad o dez an dud fallagr un eost diwar o had ! Gelliñ a raomp en em c'houlenn penaoz e sant an dud ema an traoù é troiñ da fall er bed en-dro dezhe. Penaoz e sante tud 1914 ha re 1939 an avel é wezhañ fallvlaz ar brezel warne ? Penaoz e santomp-ni an traoù a zo é c'horiñ e-kostez Donietsk da skwer, hiziw ? Diaez eo gouied gant pesort hent e krogo an istor, p'en em gav an istor gant ur fourchenn. Moned a-gleiz, pe moned a-zehoù ? Ur film braw eo hennañ war respontegezh mab-den dirag e donkad. Setu ur skolaer (Viggo Mortensen) é kas e labour deskiñ lenn da vugale peizanted an Adlas, e-kreiz an Aljeri. Gwir eo e tesk dezhe patromoù ar vamm-vro : ar Frañs, hag he stêrioù braz, Liger, Roen,... Mez deskiñ a ra ar vugale lenn (galleg d'an nebeutañ). Ha setu ma vez goulennet gant ar mestr dilezel e skol daou pe dri deiz evid kas ur muntrer (Reda Kateb) beteg ar jañdarmdi un devezh-kerzhed a-vaze. Rac'hwiz da gentañ, evel-just, rag n'eo ket ur skolaer ur jañdarm. Mez troiñ a ra an ambiañs da fall er c'hornad, daet nervuz an "treid du" (ar Pieds Noirs) diouzh un tu ha nervuz Aljerianiz ive : gwell e oa moned kuit enta ha kas an den du-hont, an den hag a oa é klask moned du-se, ouzhpenn-se ! Rag gwell e oa gantañ boud barnet gant justis ar Frañs eged gant heni e vro. Perag ? A-gaoz d'an "diya". Ha petra eo an "diya" ? Lezenn ar vro diazezet war ar C'horan : pa lazh unan bennag un den arall e rank familh hennañ venjiñ an torfed. Pe dre lazhañ ar muntrer, pe dre c'houlenn priz ar gwad gant e familh. Pa n'hell ket ar familh paeañ ne chom nemed lazhañ ar muntrer. Mez degas a ra peb muntr ur muntr arall. Ha diouennet, dibennet e vez familhoù zo a-gaoz d'an "diya". An den amañ, lazhet e genderw gantañ a-gaoz ma'n doa làeret e eostad greun, ne oa ket e familh evid paean priz ar gwad. Da voud lazhet e oa neuze. Mez, da-heul, evid henn veñjiñ-eñv ne chome nemed e vreur, re vihan c'hoazh. Penaoz ober ? Goulenn gant justis ar Fransizion, ur justis na veze ket tener naket, henn barnañ-eñv, tra kén evid ma ne vehe ket mellet e vreur d'e istoer ! Gant skeudennoù berr mez efeduz e tiskouez ar film mod-ober arme ar Frañs en Aljeri. Traoù gouiet dimp dija, tamm pe damm. Didruez e oa gant ar fellagahed tapet : lazhet e vezent na boud en em rentent dizarm. Muntr-brezel, sañset. Ar letanant Garreg, ur Breton, a lâr heb krenañ : "Lâret eh eus bet din netaad ar c'hornad heb gouarn prizoniad ebed, hag henn ober a ran !" Sentiñ douzh an urzhioù. Zokén er brezel nawazh eh eus lezennoù. Piw o anav ? Koustiañs peb unan a chom neuze, mez piw zo prest da sentiñ douzh e heni e sort darvoudoù ? Pell a-zoc'h an denion ? Ha moian zo boud pell a-zoc'h an denion war an douar-mañ ? Ar c'hontrel eo : red eo ober gant an dud arall, tre beteg en dezerzh. Ur film kreñv eo, a-zivoud ar choaz a chom gant an den, ataw, da beb termen, evid e frankiz : moned gant e hent a-gleiz, pe moned a-zehoù. Jean-Claude Le Ruyet.20150220c.109D.