IDA Ur film sevenet gant : Pawel Pawlinowski (2014). Gant : Agata Trzebuchowska, Agata Kulesza, Dawid Ogrodnik. Setu ur film hag a zo evel ur stêr lec'h ma redehe an dour enni, n'eo ket ag ar vammenn d'ar mor, mez er c'hontrel, ag ar mor d'ar vammenn. Ur film a-eneb da soñj an darn vuiañ ag an dud hiziw, ur film hag a ya douzh red ar stêr e-lec'h en em leuskel da voned disoursi gant an dour. Liw an amzer gozh zo war ar film-mañ ouzhpenn-se, amzer gozh ar Pologn komunist ag ar bloazioù 1960, gant otoioù en em c'houlenn an den penaoz eh aont war-raog. Filmet e gwenn ha du, difonn, ha nebeud a gomzoù ennañ. Hag ouzhpenn-se ur film diwar-benn ur leanez yaouank, ur plac'h hag a garehe sanañ he gouestloù evid bevañ er c'houvant da vad ar peurrest ag he buhez. Ya, dirag daoulagad an arvesterion n'eus aze nemed ur bed diamzeret ha paour, ur bed edan troiñ d'un amzer nevez, gant ar muzik da gomañs, gant ar jazz. Aesoc'h eo, plijusoc'h eo dimp gweled filmoù evel Magdalen Sisters pe Philomena. Filmoù a-liw, filmoù ag hon amzer eo ar re-se, é tiskoueziñ fesonoù divalaw tud zo, tud a iliz, leanezed dreist-oll (perag leanezed dreist-oll ?), penaoz e pouezent war krennardezed tener o eneioù, e-sigur o lakaad war hent mad o relijion. E gwirionez e tiskouez ar filmoù-sen an droug a c'hell boud graet e hanw ar mad meur a wezh, a-dreñv murioù uhel savadurioù kristen enorabl. Liez e veze kaset eno ar re diaez d'ar familhoù roiñ ur plas dezhe er bed ordinel. Ur menier prizon int, ur lec'h da reizhañ an dud diroll, an dud nad int ket a-feson, hervez soñjoù o c'herent. Ur lec'h da dresañ ar re na gerzhont ket eeun evel ma vez dleet en ur gevredigezh enorabl. Ya, hiziw e kavomp interesuz braz gweled ar filmoù-se, en hon amzer a frankiz. Ha gwell a-se. Mez moian zo dimp en em c'houlenn a besort frankiz eh omp é komz. Aez eo krediñ eh omp tud libr pa soñjomp e raomp ar pezh a garomp, pa ne raomp nemed ober ar pezh a ra an darn vuiañ ag an dud, pa ne raomp nemed heuliañ an heni a gomz an uhellañ, an heni a seblant boud ar surrañ en e lâredoù, ar stabillañ en e gredennoù. Daw eo henn anzav : liez e raomp evel deñved Panurj an amzer-vremañ, stank a-walc'h ar ouenn anezhe war an douar. Un emzivadez eo Ida, dianav dezhi he zad hag he mamm. Lakaet e oa bet en un ti evid an emzivaded, ha goude-se he doa bet c'hoant da voned da leanez, ez-naturel, rag he bed e oa, n'he doa ket anavet ar vuhez ordinel tamm ebed. Diskoueziñ a ra ar film istoer Ida, pe kentoc'h penaoz he doa gellet doned da benn a ober he soñj, da lâred eo pe chomel gant ar leanezed arall er c'houvent pe kuitaad ar lec'h kloz-se da vad. Amañ, e-lec'h pouezañ warni evid he lakaad da sanañ he gouestloù (ar pezh a vehe bet graet didruez gant ar Magdalen Sisters sur a-walc'h), ec'h ali he superiorez da Ida moned da weled ur voereb dezhi, diwezhañ kar-nez he familh kollet. Moned er bed, ne sant ket Ida an dober-se, mez kavoud a ra gwell sentiñ d'he superiorez. Honnañ, marse, he doa santet e oa gwell d'ar plac'h yaouank-se moned er-maez da greñvaad he feiz, evid roiñ dezhi peadra d'ober ur choaz gwirion. Ha setu Ida waet. Un ene glan eo Ida, mez lod a lâro ur santezig pri, ha lod arall c'hoazh, ha simploc'h ha didro, ur vleupez ha netra kén. Gwir eo n'anav ket Ida netra ag ar vuhez, ha gant he moereb e ray anaoudegezh gant ar vuhez just a-walc'h, ha diouzhtu gant tu teñwellañ ar vuhez : an alkool, ar seks, an dizesper, goullander buhezioù zo. Ha tañva a ra Ida douzh an aval-se. Eved a ra alkool, ober a ra anaoudegezh gant ur paotr, ur soner saxo, un den jentil ha troet douzh an amzer da zoned. Gantañ e ra an amour evid ar wezh kentañ. Mez goude ? Mez goude, a c'houlenn Ida ? Post coïtum animal triste, goude an amour e vez trist an den. Ya, goude an alkool, goude plijadurioù korfel ar garantez, petra a chom ? Hag evid Ida ne chom ket kalz a dra. Ne gav ket ar vuhez-se krog ebed enni, ne leunia ket he c'halon, ne laka ket hec'h ene da dridal. N'eo ket an dra-se ema Ida é klask. Ur choaz digomprenaduz dimp marse. Aze ema braventez ar film-se, pell a-zoc'h firbouch ha plijadurioù skañv hon bed. Ur film evel ur pik goulenn eo, evel un aters. Ya, na goude ? Petra a chomo etre hon daouarn, goude dimp boud gwelet hon buhezioù moned da netra en tantadoù berrlosk ? Jean-Claude Le Ruyet. 20140324a.66C. SIN-140328-Ida