LE MEDECIN DE FAMILLE Ur film latino sevenet gant : Lucia Puenzo (2013). Gant : Alex Brendemülh, Natalia Oreiro, Diego Peretti. Soñj 'peus marse, zokén ar re yaouankañ, ag an hanw-mañ : Josef Mengele, ganet e 1911 e Günsburg, ur gêr ag an Alamagn, tres ar Grenn-Amzer warni c'hoazh, war bord an Danub. Ur medisinour nazi e oa, hag en doa tennet korvo ag ar brezel diwezhañ evid ober e arnodoù divalaw war prizonidi kamp Auschwitz. E 1938 e oa daet Mengele da voud ezel ag ar parti nazi kent moned en SS. Nebeud goude e oa bet hanwet e Frankfurt en Ensavad Biologiezh a-hêrezh ha Yec'hedouriezh ar Gouennoù (e galleg Institut de Biologie Héréditaire et d'Hygiène Raciale). Eno en doa kenlabouret gant an doktor Von Verschuer, hag a grede dezhañ e oa studi ar c'hevelled ar gwellañ tra d'ober evid diskoachañ levezonoù an hêrezh war an dud. Ne oa ket Mengele ar gwashañ en e zomani. Gwazh evitañ c'hoazh e oa bet Carl Clauberg pe Horst Schumann, pe ar Japanad Shiro Ishii (1892-1959) hag en doa graet ur labour vil a-sort-se war prizonidi er Chin, pa oa bet aloubet ar vro gant Japaniz, etre 1937 ha 1945. Un tammig e-raog achuamant ar brezel dija e oa bet bec'h en Alamagn evid ar re o doa kemeret re a bouez er rejim nazi. Klask a rae an oll tec'houd kuit ar fonnaplañ ma c'hellent, rag gouied a raent ne vehe ket bet braw o stad kenkaz e vehent bet tapet gant ar re e oa daet ar maout gante. Setu perag e oa bet savet gwenodoù-achap evid an dud-se. Ur bern anezhe o doa kavet repu e Amerika ar Sud. Klask a oa bet warne, evel-just, goude ar brezel. Setu penaoz e oa bet sinalet Adolf Heichmann er Brezil gant Simon Wiesenthal, ar c'hlasker Nazïed. Gouied a raomp e oa bet skrapet Heichmann gant ar Mossad izraelian ha barnet goude-se e Jeruzalem. Mard eo chomet hanw Mengele e memoer an dud ema kentoc'h a-gaoz ma oa bet klask warnañ hardizh gant ar Mossad ive, gant an Amerikaned ha zokén gant an Alamagn nevez, mez en aner. Tost da voud tapet ouzhpenn ur wezh, e taas Mengele ataw da benn a achap. En Arjantin, er Brezil, er Paraguay, mez en Europ ive e kavas bod. Mez e Amerika ar Sud e soñjas dezhañ e oa ar gwellañ dezhañ da chom kuzhet. Eno e veze sikouret gant trevadennad an Nazïed harluet hag a oa stank ha galloudeg. Evel-se e c'hellas Mengele bevañ 35 ploaz dijabl goude ar brezel. Marvet e oa er Brezil e 1979, beuzet en ur lenn. Chom a ray Josef Mengele simbol pe arouez ar medisinerezh treitour d'e bal ha muntrer. Diwar-benn ur prantad a vuhez Mengele e Bro-Arc'hantina enta ema bet savet ar film-mañ. Er Batagoni eh omp, e 1960. Du-hont, e-tal kêr Bariloche, war bord ar lenn Huapi, eh eus ur familh daet du-se da deurel un ostel, hag é vevañ sioul. Degemer a raont un den, medisinour anezhañ, hag a gemer muoch-mui a lec'h en o mesk. Intereset eo an den dreist-oll gant o merc'h Lilith, 12 vloaz, hag a zo re vihan evid he oad. Hag an dra-se a laka sevel ennañ en-dro e choant a c'hlanded hag a barfeted... Degas a ra ar film-se soñj dimp ag hon istoer, ha penaoz e vez ankouaet pe ged an torfedoù brasañ. Labour an amzer eo, a laka an dud, a rumm da rumm, da ankouaad an diaouled a ampouezon buhez an denelezh. Degas a ra soñj dimp e vew etaldimp, ennimp marse, ar pezh ar c'hell diwaniñ en-dro da ne vern pesort termen, mar ne ziwallomp ket. Evel ma lâre ar skrivagner alaman, Bertold Brecht, "Bew eo c'hoazh ar c'hof hag en doa ganet ar loen louz". Dimp-ni da voud war evezh enta ha da ziwall. Jean-Claude Le Ruyet.20131217c.