MICHAEL KOHLHAAS Ur film sevenet gant : Arnaud des Pallières (2013). Gant : Mads Mikkelsen, Mélusine Mayance, Delphine Chuillot, David Kross. Istoer un den ag an XVIved kantvlead eo ar film-mañ, Michael Kohlhaas, ur marc'hadour-kezeg ravoltet gant an direizhted. Tennañ a ra un tammig douzh film Mel Gibson, Braveheart (1995). Diskouezet en doa Mel Gibson buhez un den arall, William Wallace, hag en doa stourmet evid e vro, Bro-Skos, hag a oa neuze, en XIIIved kantvlead, dindan beli ar roue saoz Edouard Iañ. E film Mel Gibson e oa maezadoù braw-braz, menezioù goloet a erc'h, roñseed é c'haloupad, armeioù é kerzhed unan douzh heben, gwaregoù ha biroù evel glaw, treitourion, roueed ha rouanezed ha m'oar-me. Ennañ e oa from hag aer fresk ; roiñ a rae c'hoant d'an den krapiñ war ur jao ha galoupad ive a dostenn da flagenn, goude boud treuzet meur a stêr sklaer ha fresk an dour e-barzh. Amañ ive e vez gwelet maezadoù kàer, re ar Cévennes, dindan an heol, dindan ar brum, dindan ar glaw. Gouied a ra ar filmer c'hoari gant ar gouloù, ar sklaer hag an teñwel. Ha Mads Mikkelsen, den dibaot e gomzoù ha kollet e selloù war ur bed misteriuz, a zo an den a jaoje d'an avañtur-se. Amañ ive eh eus kezeg, soudarded gant o armaj, klezeñvoù, arbalastroù. Mez un diforc'h braz zo etre an daou film. Ur film politikel e oa Braveheart, liammet e sujed ouzhpenn gant ar pezh a soñj meur a Skosad a-vremañ moarvad. Ar pezh nad eo ket ar film-mañ tamm ebed. Rag un den e-hunan eo Mikael Kholhaas, ur Protestant ag an Alamagn daet da vevañ e-touesk Protestanted ar Cévennes. Un den hag en deus c'hoant da gavoud e roñseed en-dro, goude ma oant bet làeret dezhañ gant ur baron faeuz ha gwallgaset gant mevelion hennezh ouzhpenn-se. Er film Braveheart e oa bet lazhet mestrez Wallace gant ar Saozon. Amañ ive e oa bet gloazet-kriz maouez Kohlhaas, gloazet d'ar marw zokén, pa oa bet e lez priñsez Angoulem da c'houlenn justis evid he gwaz. A-gaoz da vuntr e garantez en doa savet William Wallace eneb d'ar Saozon. Diwar-sen ive e sav Michael Kohlhaas eneb da c'halloud e amzer. Liammet en doa Wallace e donkadur douzh heni e vro. Kohlhaas ne wel nemed e zroed-eñv, e broblem-eñv. Mar gell lakaad peizanted d'henn heuliañ en e stourm n'eo ket tamm ebed evid o dijabliñ-gi, mez evid doned da benn ag e gevredi, evitañ e-hunan. Ur stourm evid ar justis, mez ar justis personel. Un tamm preder zo da dennañ ag e istoer, bet kempennet amañ diwar romant Heinrich von Kleist. Ouzhpenn ur wezh eh eus bet emsavioù-peizanted en Istor, ouzhpenn ur wezh eh eus bet jakerezhioù. Goude ma veze sellet doute evel douzh loened, gant o mistri, an Aotroned, e save kounnar e kalonoù ar beizanted-se, a-daol-trumm, ha didruez-kàer e yaent oll asamblez da loskiñ kastelloù an noblañsoù par ma c'hellent. Mez ne yae ket pell o stourm. Kentizh ha ma c'helle ar roue, liez goude boud o laosket da zistruj ha da zizalbadiñ kalzig traoù, e kase e soudarded warne da lakaad skrap war pennoù-braz an dispac'h evid o barnañ buan hag o lakaad e-pign douzh ar groug heb dale. Soñjomp e Emsav ar Bonedoù Ruz e-kostez Karaez gant Sebastian ar Balp hag er Vro Vigouden e 1675. Soñjomp er pezh en doa graet an duk de Chaulnes neuze da-heul : plegañ a rae ar gwez du-hont gant ar pouez a oa bet roet dezhe, beteg pemzeg den krouget douzh ar memez gwezenn ! Diaez gouied ped a dud a oa bet lazhet gant dragoned Loeiz ar XIVved, rag goulennet en doa hennañ distruj toud ar paperioù a denne douzh an emsav-se. Un den reizh e oa Kohlhaas moarvad, mez ne oa ket trawalc'h siwazh.... Mar klaske Michael Kohlhaas justis, dam, gellet en doa tapoud ar pezh a oa bet é klask gant e armoù. Mez dam, diaez e vez d'ar briñsed leuskel o sujidi roiñ kentelioù dezhe. N'hellont ket henn añdur, ha ne rint ket biken, tra ma chomo un tamm galloud gante d'an nebeutañ. Ha n'o doa ket henn graet amañ naket. Setu ur film hag a blijo d'ar re a chom dedennet gant ar Grenn-Amzer, gant ar roñseed ha gant ar c'hastelloù kreñv. Plijet en deus din-me, d'an nebeutañ, ha plijet portred an den-sen ive, un den reizh, beteg re marse. Mez barnañ, setu micher ar varnerion. Hag amañ e chom kenteliuz ar varnadenn... Jean-Claude Le Ruyet. 20130926b.