SIN-170217-PATERSON.docx PATERSON Ur film sevenet gant :Jim Jarmusch (2016). Gant : Adam Driver, Golshifteh Farahani (1e58). Diaez e vez komz ag ar varzhoniezh er sinema. Ur bern tud o deus staget douzh an afer nawazh, hag adal penn kentañ ar sinematograf. Er bloazioù 1920 e oa bet klasket sklaerraad ar poent-se gant ar Rused dija. Diwezhatoc'h, Cocteau, Pasolini, Godard ha kement zo o doa kaset o lod ive d'ar varzhoniezh en o filmoù. Filmoù barzhed, filmoù a-zivoud barzhed, filmoù-barzhonegoù, sinema barzhoniel : a-beb sort troioù-lavar zo hag a glask termeniñ un tostaad douzh un arz gwirion. Soñj 'm eus ag ar film Dolls, ur film savet gant Takeshi Kitano e 2002, mez ive n'eus ket pell zo a La tortue rouge pe Ma vie de Courgette. Mez petra eo ar varzhoniezh ? E-menn ema ? E-menn e vez kavet ? Penaoz e vez aozet ? Hervez geriadur An Here e vez termenet evel "Arz al lavar a bleustrer warnañ a-benn ezteuler pe reiñ da santoud udb. dre ober gant al lusk, gant kensonerezh ar gerioù ha gant ar skeudennoù-lavar", un termenadur tennet fasibl, ger evid ger, ag ar Petit Robert ("Art du langage, visant à exprimer ou à suggérer qqch. par le rythme [...], l'harmonie et l'image."). Ar Fransizion, enkontet ar Vretoned, n'int ket gwall zedennet gant ar varzhoniezh. Broioù zo lec'h ma ne vez ket ur sort, ar broioù slav da skwer. Ar Fransizion nawazh a skriv barzhonegoù, hag ar Vretoned ive. Beteg re marse, e-keñver skridoù arall, romantoù, danevelloù (war ar poent-se nawazh ema an traoù é chañch marse). Mez n'eo ket Yann-Bêr Kalloc'h hag Anjela Duval o-hunan war an dachenn, pell alese. Ema ar varzhoniezh ar feson da gomz a draoù ar bed, natur ha tud, ar pezh a welomp, a santomp, a c'hortozomp, a c'hoantaomp, a garomp, a soñjomp enne, en un dro ispisial, ar c'hàerrañ ma c'heller, gant gerioù choazet pervezh, gant skeudennoù braw, gant metaforennoù ag an dibab ha liammoù etre naouturioù dishañval. Hag an disterrañ tra a c'hell digoriñ dor ar varzhoniezh d'ar spered barzh, dor ar faltazi, dor an hune. Er film-mañ, da skwer, ema ar vouestad alumetoù ema an den é c'hoari ganti ar pezh a laka e spered da droiñ ha da soñjal en tan, hag ag an tan da dan ar garantez, ha da-heul d'e garantez-eñv, d'e zousig koant a zo gouest da entaniñ e galon pe eñv da entaniñ he heni. Liez e vez diskouezet ar varzhed evel hunvreerion, nad eo ket o zreid tre war an douar, tud kollet en o soñjoù. Paotred pe merc'hed ar loar. Fasibl evel an heni a vez gwelet er film : un den dibaot e gomzoù, tre evel ur grennard braz a gorf, mastorneg ha palastr un tamm, ha padal ur pried a-feson, karet gant e vaouez ha labourer direbech. Hennañ zo blenier-bus ha barzh touet da beb termen, prest da zuañ e garned kentizh ma sav ur frazenn gàer gantañ war e spered. Bemdez d'ar memez eur e sav an den. Bemdez ar memez jestoù, bemdez ar memez hent war-droad da voned d'e labour, bemdez ar memez respont da memez aters e chef. Ur vicher fiskal en deus kavet hon barzh : nen deus ket dober a gomz da zen e-pad e euriadoù-labour, nemed kas e dremenidi ag ur savlec'h d'an arall. Ogozig e oll amzer zo dezhañ, huneal pe hunvreal hervez e c'hoant. Rag sioulder a rank ar barzh kaoud en-dro dezhañ evid leuskel ar gerioù d'ober o zrouzioù en e benn, dezhañ d'o lakaad en urzh, d'o lakaad war o zu kàerrañ, beteg kaoud ur c'hempouez dezhe, ur furm barfed. E gwirionez e c'hell an awen diwaniñ er cholori hag er safar, mez rankoud a ra ar barzh boud e-hunan gant e oberenn da sevel, diaez e vehe dezhañ boud é komz gant un arall. Plijuz braz eo ar film pa ziskouez penaoz e sav ar barzhonegoù e penn an oberour. Jean-Claude Le Ruyet.20170217a.199F.