LE SEL DE LA TERRE Ur film sevenet gant : Wim Wenders & Juliano Ribeiro Salgado (2014). Gant : Sebastiaõ Salgado, Wim Wenders, Juliano Ribeiro Salgado (1e50). E-pad daou-ugent vloaz en doa tennet Sebastiaõ Salgado portredoù ag an dud e darvoudoù kriz ar vuhez : ar brezelioù, ar sec'hor, an naonegezh, an divroañ. Bremañ en deus kroget ar fotografer brudet braz da selled a-dostoc'h douzh hon planedenn ha da lakaad braventez ar bed war-wel d'an oll. Ur refleks eo, nad eo ket ur sin mad marse. Sellomp doutañ nawazh evel ur sin a esper : ra welo an dud ar pezh emaint edan koll, dre c'hoantegezh, avi, loskentez, diseblanted. Sellomp douzh braventez dreist-ordinel hon douar. Sellomp ha sellomp c'hoazh, ha komprenomp e renomp war ur bed pinvidig-mor. Hag edan distruj ar bed-se e vehemp... Ya, neuze, sellomp c'hoazh ar pezh en deus gwelet Salgado, abalamour m'ema kizidikoc'h e zaoulagad eged hon re marse, abalamour ma kar hon bed muioc'h egedimp marse ive. Evel drapell Breizh ema e fotoioù : gwenn ha du. Lennet em eus en doa komprenet Salgado buan e live ar livioù gevier dimp. Gwelet en doa e save gwell front e zanvezioù pa veze tapet ar re-mañ gant gwenn ha du e venveg. Gant ar gwenn ha du e sav ar pezh a bik hon kalonoù kalz kreñvoc'h eged livioù an natur he-hunan. Evel pa vehe bet tennet ar peb pouesusañ ag an danvez, den pe maezad. Un ene zo d'ar fotoioù, a lâre Ernst Junger... Boud ema ar film-mañ ur biopic c'hoazh, da lâred eo ur film hon laka da gompren gwell buhez un den bennag. Hag amañ e welomp Salgado é taolenniñ dimp e vuhez, n'eo ket gant frazennoù hir ha liduz, mez gant fotoioù gwenn ha du, ha peb unan anezhe evel un taol dorn en hon fasoù. Rag un c'hoari garw e oa bet e vicher, da Salgado. E tachadoù tàerrañ ha heugusañ hon bed-ni e oa bet. Er Brezil da amzer ar juntenn vilourel, er Rwanda, er C'hongo, en Irak, ha, tostig-tra douzhimp, er Yougozlavi. Hag ataw ar memez digalonegezh, ar memez mizer, ar memez follentez dirag lagad, dirag amkanell (objectif) e venveg fotoioù. Pa welomp an tourterioù é kas korfoù marw an Dutsïed en doullenn, pa welomp o diwvrec'h é pign douzh ar bal vraz, e ta soñj dimp hor boa gwelet traoù hañval dija... Mez chomel a raomp mantret ive é selled douzh ar puñsoù petrol é loskiñ er C'howeit, goude m'en doa goulennet Saddam Hussein d'e soudarded bountiñ an tan enne. Ha keneve ar bompizion kanadian daet d'o mougañ unan war-lerc'h an arall, kredabl e vehent é loskiñ hiziw c'hoazh. Druz ha peguz e oa korfoù ar bompizion-se gant an eoul-douar é tiveriñ diehan en-dro dezhe. Ha, mousgoap ouzhpenn : a-gaoz ma oa skrivet strizh an dra-se e reolenn o micher, e veze red dezhe netaad o c'hamionoù bemnoz evid ma vehent bet prop ha lufruz... beteg an deiz war-lerc'h ! E-pad bloaziadoù enta en doa kerzhet Salgado beteg penn pellañ ar bed, pe nepell ahanimp, evid rentiñ kont a vizeroù an dud, abalamour d'an natur, pe a-gaoz da fallentez o c'hensorted. Un test meur e chomo Salgado enta ag ar pezh a c'hell mab-den ober d'e nesañ. Un test waet e foñs duder an denelezh, beteg boud heuget. Beteg an doñjer ya, hag en arvar a goll e ene zokén, gant an heuguz e c'hell boud an darvoudoù gwezhave. Daet e oa da Salgado soñjal ne verite den ebed da vevañ war an douar, goude dezhañ boud gwelet ha klevet ar pezh en doa bevet war hentoù ar bed. Ha me, daet e oa soñj din, tra ma oan é selled douzh an taolenniñ kriz-se, e oa an denelezh ur loen he-hunan, daet da benn a aloubiñ an douar, ha gouest da c'hoari gant an droug ha gant ar mad. Ha peb den ahanimp ur c'hellig ag ar loen-se, speredeg edan ar gouloù hag en deñwelded. Da beb unan ahanimp, evel-just, da lakaad ar loen-se da choaz e hent en tu ma kar, fall pe mad. Gant peb unan an alc'hwez, a-benn ar fin. Euruzamant en deus bet c'hoant Salgado, gant sikour e vaouez marse, da selled, narenn d'an duder-se kén, mez da du splann an traoù. Ha splann e c'hell boud ar bed ive, splann ha leun a esper. Ha setu hon den é lakaad ar blanedenn da ziskoueziñ he follentez c'hoazh, mez tu arall he follentez, tu ollgàer hag estlammuz an douar, an oabl, ar c'hogus, ar sterioù, ar menezioù, an dud gant o labour hag o gouelioù, ar vugale gant o inosanted fromuz. Ha savet en deus un oberenn leun a vaezadoù biblel, e chomehec'h da arvestiñ doute pell gant ar maguz emaint evid hon speredoù. Un oberenn gouest da roiñ dimp fiziañs en denelezh en-dro. Diskoueziñ a ra penaoz e c'hell an natur pareañ en-dro goude boud bet gwallgaset gant an dud pe gant an hinad. N'eo ket an natur rankuuz, nann, adal ma en em lakaomp d'ober war he zro, aketuz, karezuz. Redit da weled ar film, d'hon kantved eo e komz ha d'an denion mah omp, gwir halen an douar... Jean-Claude Le Ruyet.20141121e.97C.SIN-141121-LE SEL DE LA TERRE.docx LE SEL DE LA TERRE Ur film sevenet gant : Wim Wenders & Juliano Ribeiro Salgado (2014). Gant : Sebastiaõ Salgado, Wim Wenders, Juliano Ribeiro Salgado (1e50). E-pad daou-ugent vloaz en doa tennet Sebastiaõ Salgado portredoù ag an dud e darvoudoù kriz ar vuhez : ar brezelioù, ar sec'hor, an naonegezh, an divroañ. Bremañ en deus kroget ar fotografer brudet braz da selled a-dostoc'h douzh hon planedenn ha da lakaad braventez ar bed war-wel d'an oll. Ur refleks eo, nad eo ket ur sin mad marse. Sellomp doutañ nawazh evel ur sin a esper : ra welo an dud ar pezh emaint edan koll, dre c'hoantegezh, avi, loskentez, diseblanted. Sellomp douzh braventez dreist-ordinel hon douar. Sellomp ha sellomp c'hoazh, ha komprenomp e renomp war ur bed pinvidig-mor. Hag edan distruj ar bed-se e vehemp... Ya, neuze, sellomp c'hoazh ar pezh en deus gwelet Salgado, abalamour m'ema kizidikoc'h e zaoulagad eged hon re marse, abalamour ma kar hon bed muioc'h egedimp marse ive. Evel drapell Breizh ema e fotoioù : gwenn ha du. Lennet em eus en doa komprenet Salgado buan e live ar livioù gevier dimp. Gwelet en doa e save gwell front e zanvezioù pa veze tapet ar re-mañ gant gwenn ha du e venveg. Gant ar gwenn ha du e sav ar pezh a bik hon kalonoù kalz kreñvoc'h eged livioù an natur he-hunan. Evel pa vehe bet tennet ar peb pouesusañ ag an danvez, den pe maezad. Un ene zo d'ar fotoioù, a lâre Ernst Junger... Boud ema ar film-mañ ur biopic c'hoazh, da lâred eo ur film hon laka da gompren gwell buhez un den bennag. Hag amañ e welomp Salgado é taolenniñ dimp e vuhez, n'eo ket gant frazennoù hir ha liduz, mez gant fotoioù gwenn ha du, ha peb unan anezhe evel un taol dorn en hon fasoù. Rag un c'hoari garw e oa bet e vicher, da Salgado. E tachadoù tàerrañ ha heugusañ hon bed-ni e oa bet. Er Brezil da amzer ar juntenn vilourel, er Rwanda, er C'hongo, en Irak, ha, tostig-tra douzhimp, er Yougozlavi. Hag ataw ar memez digalonegezh, ar memez mizer, ar memez follentez dirag lagad, dirag amkanell (objectif) e venveg fotoioù. Pa welomp an tourterioù é kas korfoù marw an Dutsïed en doullenn, pa welomp o diwvrec'h é pign douzh ar bal vraz, e ta soñj dimp hor boa gwelet traoù hañval dija... Mez chomel a raomp mantret ive é selled douzh ar puñsoù petrol é loskiñ er C'howeit, goude m'en doa goulennet Saddam Hussein d'e soudarded bountiñ an tan enne. Ha keneve ar bompizion kanadian daet d'o mougañ unan war-lerc'h an arall, kredabl e vehent é loskiñ hiziw c'hoazh. Druz ha peguz e oa korfoù ar bompizion-se gant an eoul-douar é tiveriñ diehan en-dro dezhe. Ha, mousgoap ouzhpenn : a-gaoz ma oa skrivet strizh an dra-se e reolenn o micher, e veze red dezhe netaad o c'hamionoù bemnoz evid ma vehent bet prop ha lufruz... beteg an deiz war-lerc'h ! E-pad bloaziadoù enta en doa kerzhet Salgado beteg penn pellañ ar bed, pe nepell ahanimp, evid rentiñ kont a vizeroù an dud, abalamour d'an natur, pe a-gaoz da fallentez o c'hensorted. Un test meur e chomo Salgado enta ag ar pezh a c'hell mab-den ober d'e nesañ. Un test waet e foñs duder an denelezh, beteg boud heuget. Beteg an doñjer ya, hag en arvar a goll e ene zokén, gant an heuguz e c'hell boud an darvoudoù gwezhave. Daet e oa da Salgado soñjal ne verite den ebed da vevañ war an douar, goude dezhañ boud gwelet ha klevet ar pezh en doa bevet war hentoù ar bed. Ha me, daet e oa soñj din, tra ma oan é selled douzh an taolenniñ kriz-se, e oa an denelezh ur loen he-hunan, daet da benn a aloubiñ an douar, ha gouest da c'hoari gant an droug ha gant ar mad. Ha peb den ahanimp ur c'hellig ag ar loen-se, speredeg edan ar gouloù hag en deñwelded. Da beb unan ahanimp, evel-just, da lakaad ar loen-se da choaz e hent en tu ma kar, fall pe mad. Gant peb unan an alc'hwez, a-benn ar fin. Euruzamant en deus bet c'hoant Salgado, gant sikour e vaouez marse, da selled, narenn d'an duder-se kén, mez da du splann an traoù. Ha splann e c'hell boud ar bed ive, splann ha leun a esper. Ha setu hon den é lakaad ar blanedenn da ziskoueziñ he follentez c'hoazh, mez tu arall he follentez, tu ollgàer hag estlammuz an douar, an oabl, ar c'hogus, ar sterioù, ar menezioù, an dud gant o labour hag o gouelioù, ar vugale gant o inosanted fromuz. Ha savet en deus un oberenn leun a vaezadoù biblel, e chomehec'h da arvestiñ doute pell gant ar maguz emaint evid hon speredoù. Un oberenn gouest da roiñ dimp fiziañs en denelezh en-dro. Diskoueziñ a ra penaoz e c'hell an natur pareañ en-dro goude boud bet gwallgaset gant an dud pe gant an hinad. N'eo ket an natur rankuuz, nann, adal ma en em lakaomp d'ober war he zro, aketuz, karezuz. Redit da weled ar film, d'hon kantved eo e komz ha d'an denion mah omp, gwir halen an douar... Jean-Claude Le Ruyet.20141121e.97C.